‘Juist  van
pijnstillers 
kun je hoofdpijn krijgen’

4. 

Bron: quest.nl/artikel/we-gebruiken-maar-
10-procent-van-onze-hersencapaciteit-
fabeltjeskrant

Ouder worden is echt wijzer worden. Er komen in je brein nieuwe baansystemen bij en bepaalde verbindingen verbeteren, waardoor negatieve emoties beter kunnen worden onderdrukt. Ouderen kunnen daardoor meer positiviteit voelen dan jongere mensen.

Hersenen worden wel ‘grijze massa’ genoemd in de volksmond, maar dan vergeet men de ‘witte massa’ waaruit het brein óók bestaat. Deze witte stof legt verbindingen tussen je hersengebieden en zorgt voor de communicatie en  informatieoverdracht tussen de gebieden.

Je hersenen wegen ongeveer 1500 gram. Dat is de helft van het gewicht van je huid (3000 gram).

Je brein is het meest vette orgaan uit je lichaam en bevat minstens 60 procent vet.

Hersenen hebben geen pijnreceptoren, dus je brein kan geen pijn voelen.

Er ligt ongeveer 150.000 kilometer aan bloedvaten in je brein. 

Hoewel je hersenen maar ongeveer 2 procent van je totale lichaamsgewicht uitmaken, bepalen ze maar liefst 20 procent van je energiebehoefte.

De tastzin wordt als eerste ontwikkeld bij het embryonale brein. Na acht weken zwangerschap kunnen lippen en wangen aanraking ervaren en rond de twaalf weken kan de rest van het lichaam dat.

In wakkere staat genereert  het brein 10 tot 23 watt aan energie; genoeg om een lamp aan te krijgen!

Waarom kun je jezelf niet kietelen? Het brein maakt verschil tussen onverwachte aanraking en je eigen aanraking.

Iedere seconde vinden er in je hersenen 100.000 chemische reacties plaats.

Je brein gebruikt 20 procent van het bloed en 20 procent van de zuurstof in je lichaam.

Je reukvermogen is verbonden met het deel van het brein dat ook emoties en geheugen bestuurt. Daarom roept geur vaak sterke herinneringen op.

Een gemiddeld mannenbrein weegt 1500 gram. Vrouwen hebben een iets lichter brein, maar volume of gewicht zegt niet alles over functie en vermogens. Zo gebruiken professionele musici een veel kleiner deel van hun hersenen bij het bespelen van een instrument dan amateurs. Daarmee houden beroepsmusici ruimte en energie over in hun brein om een artistieke invulling te geven aan een uitvoering.

Volgens de Hersenstichting heeft een op de vier mensen één aandoening aan de hersenen. Psychische stoornissen komen daarbij het meest voor.

Een hardnekkige fabel: mensen zouden maar 10 procent van hun brein gebruiken. Maar juist het hele brein doet altijd mee. We gebruiken altijd 100 procent van onze hersenen, tenzij bepaalde gebieden beschadigd zijn. Bepaalde hersenfuncties staan altijd ‘aan’ (zoals de aansturing van je ademhaling of hartslag). Maar soms gebruiken we niet de volledige capaciteit op precies hetzelfde moment. Het ene hersengebied is drukker dan het andere, afhankelijk van of we lopen, een potje klaverjassen, of een dutje doen.⁴

16 breinfeiten

Stress en ontspanning

3. 

Bron: nih.gov/news-events/nih-research
matters/how-sleep-clears-brain

het niet gek dat van alle energie die we via voeding tot ons nemen, maar liefst twintig procent naar onze hersenen gaat. Daarmee heeft voeding een grote invloed op de gezondheid van het brein. Hersenen worden blij van gezond eten en wijzelf uiteindelijk ook. Zo zijn er studies gedaan naar het effect van voeding op depressie. Hieruit blijkt dat traditionele voedingspatronen 25 tot 35 procent minder risico geven op depressie.³ Het gaat dan om eetge-woonten zoals van oudsher in Japan of langs de Middellandse Zee bestaan, met veel groente en fruit, (vette) vis, peulvruchten, gefermenteerde producten zoals yoghurt en weinig geraffineerde suikers. 

e brein staat altijd aan, ook als
je slaapt. Om adem te halen, te dromen, wakker te worden, te bewegen, te denken. Daarom is

Hersenen en voeding

Bron: parool.nl/kunst-en-media/
neuropsycholoog-erik-scherder-muziek-
geeft-een-beter-leven~a4220868/

2. 

meetbare voordelen op voor de maatschappij, aldus Scherder. Om nog maar te zwijgen over de persoonlijke ontwikkeling van de kinderen zelf. Ook zelf musiceert Scherder; sinds een aantal jaar leert hij viool spelen.Dit bevordert de werking van de prefrontale cortex en zorgt ervoor dat je taken oplost “die je als man van zestig anders minder goed zou doen, omdat er een aan leeftijd gerelateerde achteruitgang is”. ²

Het empathisch vermogen groeit door muziek te maken 

beweging aanstuurt. Het is ook een geweldige verrijking van je brein, aldus professor Scherder. Dat begint al bij luisteren naar muziek, maar geldt nog sterker bij een instrument bespelen. Onderzoekers zien dat kinderen die een instrument bespelen een betere communicatie hebben tussen de twee hersenhelften. De rechterkant, waar emotie en remmingen zitten, werkt beter samen met de linkerkant, vanwaaruit actie wordt aangestuurd. Het empathisch vermogen groeit door muziek te maken. De gunstige effecten van muziekonderwijs zijn zelfs zo groot, voor jong en oud, dat Scherder geen moment onbenut laat om te pleiten voor meer muziek in het onderwijs en de (ouderen)zorg. Projecten waar bijvoorbeeld kansarme kinderen met muziek in aanraking worden gebracht, leveren op den duur allerlei economisch

ij goeie muziek (lekker nummer!) wil je lichaam vaak meebewegen. Muziek stimuleert namelijk een gedeelte van je hersenen dat

Muziek in je hoofd

1. 

Bron: nih.gov/news-events/nih-research
matters/how-sleep-clears-brain

Je brein is actief als je slaapt

dit doet je brein.” Tegelijkertijd kan de nacht ook veel creatieve ideeën opleveren, vertelt de hoogleraar, omdat je brein dan overschakelt op het default mode network (DMN). Dat leidt tot creatief denken en een groter probleemoplossend vermogen. “Een kladblok met pen op je nachtkastje is dus echt een goed idee, ook omdat je ‘s nachts dingen minder goed onthoudt.” Slaap is enorm belangrijk voor het herstel van hersenen en lichaam. Afvalstoffen uit je brein worden afgevoerd, het geheugen en cognitieve processen verbeteren na een nacht goed slapen. Gebrek aan slaap beïnvloedt daaren­tegen je probleemoplossend vermogen en focus op details.¹ Bij langdurig slaapgebrek kunnen de gevolgen ernstiger zijn. Zo worden depressie, angststoornissen, hart- en vaatziekten, overgewicht en zelfs dementie gelinkt aan chronisch slecht slapen. 

Je ziet in je
dromen de
gekste dingen
gebeuren

Slaap in de bovenkamer

ls je slaapt, is je brein actief. Denk maar aan dromen en alle lichaamsfuncties, zoals ademhalen, die dan gewoon

doorgaan. Erik Scherder: “Je ziet in je dromen vaak de gekste dingen gebeuren. De frontale lob, die overdag zorgt voor de structuur in je gedachten, staat ‘s nachts op een laag pitje. Dat verklaart waarom samenhang in dromen vaak ontbreekt. De frontale lob heeft daarnaast een angstremmende functie. In de nacht werkt dit proces minder goed, waardoor dromen angstig kunnen zijn en je ’s nachts vaak meer last hebt van angsten en zorgen. Zo kan ik bijvoorbeeld als ik ‘s nachts hoofdpijn heb denken: ‘het zal toch geen hersentumor zijn?’ Op zulke momenten helpt het om tegen jezelf te zeggen: kalm aan, de soep wordt niet zo heet gegeten, het is nacht, 

Staar
regelmatig 
een tijdje
uit het raam

werkdruk en een (over)vol leven hebben hiermee te maken. En dat terwijl ons brein eigenlijk gebouwd is op stress in de oertijd, met de zogenaamde vlucht-of- vechtreactie, die nodig was om in de aanval te kunnen gaan of er snel vandoor te kunnen als een woeste sabeltandtijger je pad kruiste. Bij stress gaan je handen zweten en gaat je hartslag omhoog. Handig om hitte af te voeren en meer bloed naar je spieren te krijgen bij het wegrennen. Maar tegenwoordig krijgen mensen zo’n reactie bijna dagelijks, bijvoorbeeld bij een lastig mailtje van de baas. Dan loert het gevaar van chronische stress en zelfs  een burn-out op ons, niet die sabeltandtijger. Een op de zeven mensen heeft last van burn-out-verschijnselen. Je brein raakt dan letterlijk uitgeput, waardoor je geen initiatief meer kunt nemen, geen keuzes kunt maken, je geheugen minder goed werkt en je amper nog energie hebt voor eenvoudige dagelijkse dingen zoals een boodschap in de supermarkt. Door dagelijks rustmomenten op te zoeken kun je chronische stress en burn-out voor zijn, zegt professor Scherder. Staar regelmatig een tijdje uit het raam, maak een wandeling, en opnieuw: beweeg! Rust nemen van gepieker en beweging stimuleren het oplossend en creatief vermogen van je brein. Net als in de nacht gebruik je dan je default mode network. Dit netwerk van gebieden in de hersenen is vooral actief in een toestand van rust, waarin je niet op gebeurtenissen in de buitenwereld bent gericht. Scherder: “Iedereen kent het wel: je loopt na je werk door de supermarkt en hebt opeens de oplossing voor een vraagstuk waar je al de hele dag mee worstelde. Je hebt het gepieker losgelaten, spreekt je default mode network aan en, hoppa, je weet wat je moet doen.” 

hronische stress is een van de belangrijkste gezondheids-problemen van deze tijd. Moderne stressoren zoals

Wandelen is heel goed voor je brein: het bevordert je creativiteit, verlaagt je stressgevoel, onderdrukt negatieve emoties en verhoogt je productiviteit omdat je beter kunt plannen, efficiënter wordt en op ideeën komt.

Inspannende lichaamsbe­weging zoals fietsen, traplopen of zwemmen bevordert destructurele hersenplasticiteit. Oftewel, het bevordert de creativiteit. Het zorgt voor mentaal en fysiek uithoudingsvermogen. Na een dag vol stress neutraliseert beweging de afgifte van stresshormonen als adrenaline en cortisol. Veel schakers, wetenschappers, studenten en andere mensen die het van hun brein moeten hebben, doen daarom bewust aan sport. Zij kennen de positieve effecten op hun denkvermogen en creativiteit. Maar juist ook schoolkinderen, ouderen en mensen met een verstandelijke beperking hebben enorm veel baat bij regelmatig bewegen, aldus Erik Scherder.

Zelfs kauwen is een vorm van beweging voor het brein. Kauwen en geheugen-processen gaan namelijk hand in hand. De kauwbeweging is een soort sport voor je hoofd: je hartfrequentie gaat omhoog en de doorbloeding van je grootste hersenvaten neemt toe. De orale sensatie van eten, kauwen, proeven en ruiken stimuleert het orbitofrontale deel van het brein. Datzelfde onderdeel wordt ook gestimuleerd door bewegen en muziek. Daarom is het erg goed voor ouderen om regelmatig te bewegen, muziek te luisteren en te eten wat hen smaakt.

die informatie in je lichaam verwerken. Ook stimuleert het de aanmaak van neurotrofines, die zorgen voor de groei van nieuwe hersencellen en de verbindingen daartussen, wat weer belangrijk is voor cognitieve vaardigheden.” Daarom wijst onderzoek keer op keer uit dat beweging de leerprestaties verbetert, bijvoorbeeld van kinderen op de basisschool.

Beweging stimuleert al deze goede functies van het brein. En je hoeft dan echt niet meteen een marathon te gaan lopen. Fietsen, traplopen, stevig wandelen, alle lichamelijke activiteit waarbij praten wat moeilijker wordt omdat je ademhaling versnelt, is al goed. Gelukkig is het nooit te laat om meer te gaan bewegen. Scherder: “Beweging activeert de vorming van nieuwe neuronen; dit zijn zenuwcellen

Bewegen is 
een van de allerbeste activiteiten
voor je brein

Beweeg je 
brein gezond

zou bewegen, zou dat wereldwijd miljoenen patiënten met hart- en vaatziekten, dementie en suikerziekte schelen”, aldus Erik Scherder, hoogleraar klinische neuropsychologie en hoogleraar bewegingswetenschappen. Bewegen is niet alleen goed voor een fit lichaam, maar ook een van de beste activiteiten voor je brein. De functies van de frontale lob (frontaalkwabben) zijn als laatste volgroeid na de pubertijd en gaan als eerste achteruit bij het ouder worden, terwijl dit gebied bepalend is voor je gezondheid en zelfstandigheid. Door regelmatig fysiek actief te zijn, hou je de frontaalkwabben in topconditie. En dat merk je onder meer aan je motivatie en vermogen om initiatief te nemen.

eweging is hét toverwoord als het gaat om cognitieve functies, stress, algehele gezondheid en creativiteit. “Als de mens meer

De pijnappelklier of epifyse produceert het hormoon melatonine, dat je dag- en nachtritme regelt en een rol speelt bij de seksuele rijping. 

In de pubertijd moeten je twee frontaalkwabben nog flink rijpen. Dat merk je aan de gebrekkige impulsbeheersing of het beoordelingsvermogen van sommige pubers. Andere psychische functies van dit hersengebied zijn planning, probleemoplossing, sociaal gedrag, taal en geheugen.

De hypofyse weegt maar een halve gram maar wordt desondanks toch de meesterklier genoemd. Hier wordt de uitscheiding van hormoonproducerende klieren geregeld en de schakel gevormd tussen het centrale zenuwstelsel en het hormoonstelsel.

De hippocampus, vanwege z’n vorm ook wel het zeepaardje genoemd, speelt een rol bij opslag van informatie, ruimtelijke oriëntatie en controle van gedrag. Bij alzheimer is dit gebied vaak als eerste aangetast.

De amygdala of amandelkern ligt diep in je temporaalkwab, legt verbanden tussen informatie van verschillende zintuigen en koppelt deze aan emoties. 

De temporaalkwabben spelen een rol bij het verwerken van auditieve informatie, bij emoties en bij het geheugen. 

De occipitaalkwabben of achterhoofdskwabben liggen aan de achterkant van je hersenschors en verwerken als eerste visuele informatie. 

Het gebied van Broca is een onderdeel van een aantal gebieden en neurale netwerken (verbindingen tussen hersengebieden) dat betrokken is bij zowel de productie als begrip van taal. 

Dankzij je pariëtale kwabben weet je lichaam waar het zich in de ruimte bevindt, welk lichaamsdeel wordt aangeraakt en of je in een wc-hokje staat of in een balzaal.

Klein maar fijn. Kleine hersenen spelen een belangrijke rol bij de ‘timing’ van bewegingen, maar zijn ook betrokken bij de coördinatie van motoriek, emoties en cognitieve functies. 

De grote hersenen zijn betrokken bij de meest uiteenlopende cognitieve functies zoals planning, werkgeheugen, controleren van je impulsen, taal, rekenen, empathie, slaap, bewegen, ruimtelijke informatieverwerking, creativiteit − om er maar een paar te noemen.

De basale ganglia maken onderdeel uit van belangrijke motorische circuits en spelen ook een rol bij cognitieve functies zoals de uitvoerende functies.

In de hypothalamus tikt je biologische klok.
Dit hersenonderdeel stuurt bovendien de hypofyse aan. Ook bereidt het je lichaam voor op actie en herstel na inspanning. Honger, dorst en verzadiging worden hier gereguleerd.

De hersenstam reguleert belangrijke functies zoals je slaapwaakritme, proeven, kauwen, slikken, ademhalen, de bloedsomloop en de regulatie van lichaamstemperatuur. 

Noot: bij de meeste hersenfuncties zijn grotere hersengebieden en meerdere onderdelen betrokken.

Samen sturen ze functies in ons lichaam aan zoals lopen, praten, denken en voelen. Zenuwcellen, ook wel neuronen genoemd, vormen onderling netwerken en staan per zenuwcel op honderden contactpunten in verbinding met andere zenuwcellen. Dit netwerk van zenuwcellen is groter en complexer dan ieder ander systeem op aarde. Maar wat kunnen onze hersenen allemaal? En hoe houden we die fantastische, kostbare, grijze én witte massa in ons hoofd zo goed en lang mogelijk gezond?

et menselijk brein heeft net zoveel zenuwcellen als de Melkweg, ons sterrenstelsel, sterren heeft: miljarden!

Wat zit waar en wat doet het?

Dit is het
brein