Vraag mensen waarom ze biologische producten kopen en velen zullen zeggen dat ze dat doen omdat deze gezond zijn. Biologische landbouw is immers eerlijk, puur en kleinschalig. Wat daar vandaan komt kan toch alleen maar goed zijn? Beter dan al dat massale, met behulp van allerlei schadelijke stoffen geproduceerde voedsel. Toch? Of niet? 

Het klopt dat biologische groenten en biologisch fruit en vlees minder kwalijke stoffen bevatten. Bioboeren krijgen alleen een keurmerk als ze in de hele productieketen op een zo natuurlijk mogelijke manier werken. Ofwel akker- en tuinbouw zonder kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen en het niet preventief toedienen van medicijnen aan slacht- en melkvee. Voor bewerkte producten, of het nu koekjes zijn, soep of de biologische voeding voor uw hond, geldt bovendien dat ze maximaal voor vijf procent uit niet-biologische ingrediënten mogen bestaan. 

‘Ook biologische koeien stoten broeikasgassen uit’ 

Hebben de bioconsumenten daarom gelijk? Krijg je kwalijke stoffen binnen als je niet-biologisch eet? En is biologisch eten daarom gezonder? Dan is allereerst de vraag wat mensen eigenlijk bedoelen als ze zeggen dat iets ‘gezond’ is. Uit onderzoek van het RIVM uit 2011 blijkt dat dat vooral een gevoelskwestie is. Consumenten laten zich zelden beïnvloeden door wetenschappelijke informatie. 

Voedingswaarde 
Maar die informatie is er wel. Kijken we puur naar voedingswaarde, dan blijkt dat biologisch en gangbaar voedsel qua samenstelling nauwelijks van elkaar verschillen. Wetenschappers hebben duizenden onderzoeken die hier de afgelopen jaren naar zijn gedaan bestudeerd en hun bevindingen gepubliceerd in gezaghebbende wetenschappelijke tijdschriften als het American Journal of Clinical Nutrition en Annals of Internal Medicine. Ze konden niet anders dan concluderen dat groenten en fruit uit gangbare landbouw even goed zijn als die uit biologische. Met andere woorden: biologisch geteelde sla heeft in het algemeen dezelfde voedingsstoffen als een krop uit de productiekas. Er zijn soms wel kleine verschillen. Een biologische tomaat kan soms meer kalium bevatten. Biologische zuivel bevat soms meer goede vetzuren, bètacaroteen en vitamine E. In industrieel geteelde groente kan meer nitraat worden aangetroffen, een stof die mogelijk kankerverwekkend is, al is dat niet bewezen. De andere verschillen variëren naar gelang seizoen, regio en bij melkvee ook het ras. Bovendien zijn ze zo klein dat je wel heel veel moet consumeren wil je er iets van merken.

12 kilo prei per dag
Maar die gifstoffen dan? Op gangbaar geproduceerd voedsel bevinden zich inderdaad resten van bestrijdingsmiddelen, maar die zijn zo gering dat het lichaam ze probleemloos kan afvoeren. Het gebruik van pesticiden is aan strenge Europese regels gebonden. In een uitzending van het televisieprogramma Keuringsdienst van Waarde rekende een toxicoloog voor hoeveel kilo gangbaar geteelde groente je dagelijks levenslang moet eten, wil je de grens bereiken van wat het lichaam aan gif kan verstouwen: twee kilo sla of vijf kilo komkommer, twaalf kilo prei.

Ook kunstmatige toevoegingen bevinden zich binnen veilige, streng gecontroleerde marges. Hoewel E-nummers bij velen de alarmbellen doen rinkelen, betekent die aanduiding juist dat het om uitvoerig geteste en veilig bevonden additieven gaat, die meestal van natuurlijke oorsprong zijn, ofwel synthetische kopieën daarvan.
In bewerkte biologische producten zijn overigens ook bepaalde toevoegingen voor kleur, smaak en houdbaarheid toegestaan, al met al enige tientallen E-nummers.  

Een gezonde leefstijl
Daarbij komt dat ook biologische producten niet altijd vrij zijn van ongewenste elementen. Biologische eieren kunnen meer dioxine bevatten dan eieren uit de legbatterij, omdat loslopende kippen nu eenmaal in een mestrijke omgeving vertoeven. Op groenten en fruit kunnen schimmels en parasieten worden aangetroffen. En biologische landbouw is niet per definitie beter voor het milieu. Het kost meer water en grond dan gangbare landbouw en ook biologische koeien stoten broeikasgassen uit. Al met al zijn er feiten genoeg om aan te nemen dat biologisch niet gezonder is dan gangbaar. Toch kunnen er tal van andere redenen zijn om voor biologisch te kiezen. Respect voor dier en leefomgeving, biodiversiteit, behoud van oude groente-, fruit- en veerassen, geen genetische modificatie. Mensen die op basis van dit soort overwegingen kiezen voor biologisch, houden er in het algemeen ook een gezonde leefstijl op na. Omdat ze bewuster omgaan met zichzelf en hun omgeving – ze eten meer groente, eten minder vlees en pakken vaker de fiets in plaats van de auto.

De Nederlander drinkt steeds minder melk. Misschien komt dat door al die gezond lijkende alternatieven die er tegenwoordig zijn. Smoothies, bijzondere sappen, zuivel in allerhande hippe verschijningsvormen. Maar het komt ook doordat steeds meer mensen denken dat melk ongezond is. Hebben zij een punt?

Mensen voeren allerlei redenen aan om geen melk te drinken. Overgevoeligheid voor lactose. Koemelkallergie. De vrees om gifstoffen binnen te krijgen. Berichten in de media dat je er kanker en andere ernstige ziektes van krijgt en een hoog cholesterolgehalte. 

De eerste twee argumenten zijn enigszins steekhoudend. Enigszins, want slechts een paar procent van de Europeanen heeft lactose-intolerantie: ze missen het enzym om lactose – melksuiker − te kunnen afbreken. Hun ingewanden protesteren als ze melk drinken. De in West-Europa en Noord-Amerika levende mens heeft dat enzym al duizenden jaren geleden ontwikkeld. Op andere continenten is dat niet gebeurd. Daar verdragen de meeste mensen dus geen lactose. Maar lactose-intolerantie is meer een serieus ongemak dan een ernstige aandoening. Koemelkallergie is iets heel anders. Het is een heftige reactie van het immuunsysteem op de eiwitten in melk en het komt vooral voor bij baby’s. Het aantal kinderen dat in het eerste levensjaar een koemelkallergie krijgt, wordt geschat op twee tot drie procent. Ze groeien er meestal na een paar jaar overheen. Voor een moeder met een zogende baby is het echter een reden om geen koemelk te drinken, want die komt direct in de moedermelk terecht. Maar al met al zijn er heel weinig volwassenen die melk slecht of helemaal niet verdragen

Hormonen zijn verboden
Hoe zit het met de andere twijfels over melk? De angst voor schadelijke stoffen is ongegrond. Melkvet bevat weliswaar resten stofjes met angstaanjagende namen zoals dioxines, pcb's, aflatoxine, zware metalen en bestrijdingsmiddelen, lezen we op de website van het Voedingscentrum, maar allemaal binnen strenge veiligheidsnormen en daar wordt goed op gelet. Hormonen zitten er in elk geval niet in, want het gebruik ervan bij melkkoeien is in Europa verboden, en ook geen antibiotica. De melk van koeien die daarmee zijn ingespoten wordt apart gehouden en gaat dus niet naar de zuivelfabriek. 

Twee tot drie porties per dag
Ten slotte de relatie tussen melk en ernstige ziektes. Al hebben melk drinkende mannen vermoedelijk iets meer kans op prostaatkanker, het is niet aangetoond dat het andere vormen van kanker veroorzaakt. En ook de vrees dat melk (vol, halfvol of mager) het ontstaan van botontkalking, multiple sclerose of hart- en vaatziekten zou bevorderen is ongegrond. Goed, melk is dus niet schadelijk. Maar dan is het nog de vraag of het ook moet, zoals de zuivelbranche ons al jaren inpepert. Ja!, roepen alle instanties die het goed voorhebben met onze gezondheid. Het is een belangrijke bron van met name eiwitten, calcium en vitamine B2 en B12. Met zo’n twee à drie porties melkproducten per dag zit u goed. Liever niet meer, adviseert het RIVM, want zuivel is dan wel gezond voor ons, de melkveehouderij is zeer ongezond voor het milieu. Maar als u er nu gewoon niet van houdt? Of veganist bent? Dan zijn plantaardige ‘drinks’ zoals soja- of haverdrink goede vervangers, zolang daar calcium en vitamine B12 aan zijn toegevoegd en ze geen of weinig suiker bevatten.

’Slechts een paar procent van de Europeanen heeft lactose-intolerantie‘

Is melk ongezond?

Het is weer volop snotterseizoen. En dan duikt geregeld de oude volkswijsheid op dat een kopje kippensoep wonderen doet. U knapt ervan op! Geneest er zelfs van! Klopt dat? 

Een warm kopje bouillon is een oppepper, en als daar dan ook nog kip in zit, licht verteerbaar vlees, krijgt u wat eiwitten binnen. Dat is altijd goed voor een verzwakt lichaam. Maar genezend? Nee, zegt het Voedingscentrum. Daar is geen wetenschappelijk bewijs voor.
En als je nou gember en chilipeper in de soep doet? Die hebben beide toch een ontstekingsremmende werking? Ook dat is volgens het Voedingscentrum niet aangetoond. Enfin, dat neemt niet weg dat een beetje extra scherpte lekker kan zijn voor de verstopte neus en zere keel. Even een doorgesneden rode chilipeper en een stuk verse gember laten meetrekken. Voor het opdrinken een kneepje citroensap erin. Vitamine C, ook altijd goed! En verder gewoon uitzieken.